مردم‌سالاری و جهانی‌شدن در نسل سوم دولت‌های رانتی نفتی

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

استقرار حکومت­های مردم‌سالار در سراسر جهان مدل­ها و مسیرهای متعدد و متنوعی دارد. صرف‌نظر از تعریف مردم‌سالاری و توسعة اقتصادی، رابطه­ای دوسویه بین آن‌ها قابل‌تصور است. توسعة اقتصادی اگر علتی برای مردم‌سالاری نباشد، حداقل یکی از پیش­شرط­های اصلی آن به‌شمار می­رود و از طرف دیگر، مردم‌سالاری خود پیش­شرطی برای توسعة اقتصادی قلمداد می­شود. کشورهای کم‌جمعیت ثروتمند نفتی در خاورمیانه که به دنبال اکتشاف نفت و بهره­مندی از منابع هیدروکربنی و درآمدهای سرشار آن بالاترین درآمد سرانه در سطح جهان را دارند، نه‌تنها از لحاظ اقتصادی توسعه نیافته­اند؛ بلکه بر اساس اغلب نظریه‌های موجود با کمبود یا نبود مردم‌سالاری روبه‌رو هستند. نظریۀ «دولت رانتی» عمدتاً به دنبال پاسخ این پرسش است که چرا کشورهای رانتی نفتی با فقدان یا کسری مردم‌سالاری مواجه هستند؟ پاسخ محوری این نظریه استقلال دولت از جامعه از یک طرف و استفاده از منابع نفت برای خرید موافقت شهروندان یا سرکوب مخالفت آنان است. نسخه­های جدید این نظریه با واردکردن دو متغیر کیفیت حکمرانی و جهانی­شدن تلاش کرده‌اند فرضیۀ کلاسیک آن را تعدیل کنند. در این بررسی نشان داده شده است که دو شاخص یادشده در برخی کشورهای کم‌جمعیت و ثروتمند رانتی تفاوت معنا‌داری با سایر کشورهای فقیر رانتی یا کشورهای غیررانتی در منطقۀ خاورمیانه دارد. این تفاوت، بیش از آنکه نشان‌دهنده تغییر در میزان و نوع توسعه سیاسی در این کشورها باشد، بیشتر روش جدیدی برای سازگارکردن توسعه­نیافتگی سیاسی با شرایط جدید بین­المللی و فرایندهای جهانی‌شدن است. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. کارل، تری‌لین، 1390، معمای فراوانی؛ رونق‌های نفتی و دولت‌های نفتی، ترجمه جعفر خیر‌خواهان، نشر نی.
  2. کرین، جیم، 1391، دوبی، سریع‌ترین شهر جهان، ترجمه هرمز همایون پور، نشر نی.
  3. Beblawi, Hazem. 1987. “The Rentier State in the Arab World.” In The Rentier State: Nation, State and the Integration of the Arab World, edited by Hazem Beblawi and Giacomo Luciani, 63-82. London: Croom Helm.
  4. Beblawi, Hazem. 1990. “The Rentier State in the Arab World.” In The Arab State, edited by Giacomo Luciani, 85-98. London: Routledge.
  5. BP Statistical Review of World Energy; June 2013
  6. ChartsBin statistics collector team 2010, Historical Crude Oil prices, 1861 to Present, ChartsBin.com, .
  7. Chaudhry, Kiren Aziz. 1997. The Price of Wealth: Economics and Institutions in the Middle East. Ithaca: Cornell University Press.
  8. Crystal, Jill. 1990. Oil and Politics in the Gulf: Rulers and Merchants in Kuwait and Qatar. Cambridge: Cambridge University Press.
  9. Dahl, Robert. 2003. “Polyarchal Democracy” in The democracy sourcebook eds. Robert Dahl, Ian Shapiro, and Jose´ Antonio Cheibub, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London, England.
  10. Dahl, Robert. 2006. A Preface to Democratic Theory, The University of Chicago Press.
  11. Davidson, Christopher M. 2008. Dubai: The Vulnerability of Success. London, Hurst.
  12. Davidson, Christopher M. 2009. Abu Dhabi: Oil and Beyond. New York: Columbia University Press.
  13. Dreher, Axel, Noel Gaston and Pim Martens. 2008. Measuring Globalisation – Gauging its onsequences (New York: Springer).
  14. Dreher, Axel. 2006. “Does globalization affect growth? Evidence from a new index of globalization”, Applied Economics, 38, 1091–1110.
  15. East: Rentier states, Economic Reform, and Democratization.” Review of
  16. Enterprises in Rentier States”, World Politics 62, no. 2 (April 2010), 261–301
  17. Foley, Sean. 2010. The Arab Gulf States: Beyond Oil and Islam. Boulder: Lynne Rienner.
  18. Herb, Michael. 1999. All in the Family: Absolutism, Revolution, and Democracy in the Middle Eastern Monarchies. Albany: State University of New York Press.
  19. Hertog, Steffen, “Defying the Resource Curse Explaining Successful State-Owned Enterprises in Rentier States” World Politics Volume 62, Number 2, April, pp. 261-301
  20. Heydemann, Steve. 2007. “Upgrading Authoritarianism in the Arab World”, Saban Center Analysis Paper Number 13, October. Washington, DC: Brookings Institution
  21. Huntington, Samuel P. 1991. The Third Wave of Democratization in the Late Twentieth Century. University of Oklahoma Press.
  22. Hvidt, Martin. 2009. “The Dubai Model: An Outline of Key Development-Process Elements in Dubai.” International Journal of Middle East Studies 41, no. 3: 397-418.
  23. Hvidt, Martin. 2011. “Economic and Institutional Reforms in the Arab Gulf Countries.”
  24. International Political Economy 15 no. 4: 599-621.
  25. Jones, Toby Craig. 2010. Desert Kingdom: How Oil and Water Forged Modern Saudi Arabia. Harvard: Harvard University Press.
  26. Kaufmann, D., A. Kray and M. Mastruzzi, “WGI: A Summary of Data, Methodology and Analytical Issues,” September 2010, The World Bank Development Research Group Macroeconomics and Growth Team September 2010
  27. Kaufmann, Daniel, Aart Kraay and Pablo Zoido-Lobaton. 1999. “Governance Matters” The World Bank Development Research Group Macroeconomics and Growth and World Bank Institute Governance, Regulation and Finance, POLICY RESEARCH WORKING PAPER
  28. Luciani, Giacomo. 1990. “Allocation vs. Production States: A Theoretical Framework.” In The Arab State, edited by Giacomo Luciani, 65-84. London, Routledge.
  29. Mahdavy, Hussein. “The Patterns and Problems of Economic Development in Rentier States: The Case of Iran.” In Studies in Economic History of the Middle East, edited by M. A. Cook, 428-467. London: Oxford University Press, 1970.
  30. Moore, Pete W. “Late Development and Rents in the Arab World.” Paper presented at the annual meeting of the American Political Science Association, Hilton Chicago and the Palmer House Hilton, Chicago, IL, September 2, 2004. Accessed July 6, 2010. http://www.allacademic.com/meta/p61099_index.html.
  31. Pearce, David W. The MIT dictionary of modern economics, MIT Press, 4th ed. 1992
  32. Rasheed, Madawi Al. 2010. A History of Saudi Arabia. 2nd ed. Cambridge: Cambridge
  33. Rehman, Aamir A. Dubai & Co 2008 McGraw-Hill
  34. Ross, Michael Lewin. 2001. “Does Oil Hinder Democracy?” World Politics, Volume 53, Number 3, April, pp. 325-361
  35. Sandbakken, Camilla (2006), “The limits to democracy posed by oil rentier states: The cases of Algeria, Nigeria and Libya”, Democratization, 13:1, 135-152.
  36. Schwarz, Rolf. 2008. “Introduction: Resistance to globalization in the Arab Middle East”, Review of International Political Economy, 15:4, 590-598
  37. Schwarz, Rolf. 2008. “The Political Economy of State-Formation in the Arab Middle The Middle East Journal 65, no. 1 (Winter): 85-102.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار