نقش نخبگان چندگانه در انقلاب مشروطه ایران

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تبیین عاملیت­محور با تأکید بر نخبگان یکی از مهمترین رویکردهای تبیین در علوم اجتماعی است. هر چند بسیاری از مطالعات در این حوزه صرفاً به نخبگان توجه دارند و ساختارها را نادیده می­گیرند اما در این مقاله نه تنها نخبگان جدای از ساختار نیستند بلکه مخلوق ساختار بوده و بر ساختار تأثیرگذار خواهند بود. در این مقاله سعی شده انقلاب مشروطه ایران با این رویکرد نظری تبیین شود. نقش نخبگان چندگانه و صورت­بندی آنان بر مبنای منابع قدرت اقتصادی، ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی و سازمان نخبگان که هر دو ناشی از توان ساختاری حوزه­های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است، مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان انقلاب مشروطه پنج نوع نخبه شامل روحانیان، روشنفکران، تجار و بازرگانان، زمینداران بزرگ و نخبگان حاکم شناسایی و رابطه آنان بر اساس پیوستار تضاد تعیین شده است. در نهایت صورت­بندی نخبگان در آستانه مشروطه و در طول مجلس اول و دوم ارائه و تفاوت­ آن در این دو برهه بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

the role of multiple elites in Iran's constitutional revolution

چکیده [English]

Agent based explanations with emphasis on elites is one of the most important approaches in recent social science. Although most of studies in this area are focusing on elites, have ignored the structures, in present paper not only elites are inseparable from structures, but also are created by them and affect them. This paper is an effort to explain Iran's constitutional revolution regarding theoretical background. Also, the role of multiple elites and their configurations based on their economic, ideological, political, military power and elite's originations – which both are based on economic, political, cultural and social structural potentials - were studied. During constitutional revolution 5 kinds of elites ranging from clergy, intellectuals, businessmen to landlords and ruling elites were recognized and their relationships were studied based on conflict continuum. Finally configuration of elites in the eve of constitution and also during the first and second parliaments and its differences in aforementioned periods were presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran's constitutional revolution
  • elites
  • structure
  • Power
  • elites conflict
  1. آبراهامیان, ی(1377)، ایران بین دو انقلاب.ترجمه: ا. گل محمدی و م. فتاحی ولیلایی، تهران: نی.
  2. آجودانی، ماشاءالله (1382)، مشروطه ایرانی، تهران، اختران (چاپ هفتم، 1385)
  3. ازغندی، علیرضا (1379)، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، تهران: قومس
  4. آفاری، ژانت (1385)، انقلاب مشروطه ایران، 1906-1911 (1290- 1285)، ترجمه رضا رضایی، چاپ سوم، تهران، نشر بیستون
  5. بشیریه، حسین (1384)، گذار به دموکراسی، تهران، نشر نگاه معاصر
  6. ترنر, ج. ا.(1393) نظریههای نوین جامعهشناختی، ترجمه ع. مقدس و م. سروش، تهران: جامعه شناسان.
  7. چلبی، مسعود (1375)، جامعه‌شناسی نظم، تهران، نشر نی
  8. چلبی، مسعود (1393)، تحلیل نظری و تطبیقی در جامعه‌شناسی، تهران، نشر نی
  9. عبداللهیان, ح (1392) مفهوم پردازی واقعیت در جامعه شناسی تاریخی: نظام ارباب غایب در ایران، ترجمه غ. جمشیدیها و ع. صادقی تهران: جامعه شناسان.
  10. عیسوی, چ (1369) تاریخ اقتصادی ایران. ترجمه، ی. آژند، تهران: گستره.
  11. فریدون آدمیت (1985)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت، جلد اول، چاپ دوم، سوئد: کانون کتاب ایران
  12. فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، چاپ پنجم، 1385، تهران، خدمات فرهنگی رسا
  13. کدی, ن (1381)، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه م. حقیقت طلب، تهران: ققنوس.
  14. کرمانی، ناظم الاسلام (1371)، تاریخ بیداری ایرانیان، 3 ج در یک مجلد، چاپ هفتم (1384)، تهران، امیرکبیر
  15. کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران، چاپ شانزدهم، تهران، امیرکبیر
  16. الگار، حامد (1384)، «نیروهای مذهبی در ایران در سده‌های 18 و 19 م» در تاریخ ایران دوره پهلوی: از رضا شاه تا انقلاب اسلامی (دفتر دوم از جلد هفتم از مجموعه تاریخ ایران کمبریج)، آوری پیتر و همکاران، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، چاپ دوم (1390)، صص 276- 305، تهران، جامی
  17. هانتینگتون، ساموئل (1375)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم
  18. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1391)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چاپ هجدهم، تهران، نشر مرکز
  19. Aligica Dragos Paul and Vlad Tarko (2012), “State capitalism and the rent-seeking conjecture”, Const Polit Econ 23:357–379.
  20. BERNARDI FABRIZIO. Et.al (2011), The Sociology of Social Structure, in SOCIAL AGGREGATIONS, 21 Century sociology, SAGE Publications. pp: 162-170.
  21. Hartmann Douglas and Joseph Gerteis (2005): “Dealing with Diversity: Mapping Multiculturalism in Sociological Terms” ,Sociological Theory , 23:2
  22. Kailitz Steffen (2013): Classifying political regimes revisited: legitimation and durability, Democratization, 20:1, 39-60
  23. Lachmann, Richard (2000), Capitalists in Spite of Themselves: Elite Conflict and Economic Transitions in Early Modern Europe, New York, Oxford University Press
  24. Lin, N. (2001), Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University Press
  25. Lindholm, C. (n.d.). Where Only One Is Free:The Roots of 'Oriental Despotism' in the Middle East. Boston.
  26. Mann, M. (2012). The sources of social power: Global empires and revolution, 1890–1945 (Vol. 3). New York: Cambridge University Press
  27. Nooruddin, Irfan( 2011), Coalition Politics and Economic Development , New York, cambridge university press
  28. see, H. (2004). Economic and Social Conditions in France. (E. H. Zeydel, Trans.) paris: Batoche Books.
  29. Skaaning, Svend-Erik (2006), Political Regimes and Their Changes: A Conceptual Framework, Center on Democracy, Development, and The Rule of Law
  30. Turner, Jonathan H.(2010), Theoretical Principles of Sociology, Volume 1, Macrodynamics, Springer New York Dordrecht Heidelberg London
  31. Van den Bosch, Jeroen (2013), Political regime Theory: Identifying and Defining Three Archetypes, The Copernicus Journal of Political Studies, No. 2 (4).
  32. Zonis, marvin (1971), the political elite of iran. Princetion. Newjersey: Princeton university press.