بررسی نمود تفاوت‌های جنسیتی ایدئولوژیک در جامعه، در دو دورۀ کشف و اشاعۀ حجاب

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

زبان و جنسیت یا به تعبیر تخصصی‌تر «زبانشناسی جنسیت» از موضوع‌های مورد‌توجه در مطالعات میان‌رشته‌ای زبانشناسی اجتماعی است. پژوهش در مورد جنسیت از دیدگاه جامعه‌شناسی ضرورت دارد؛ زیرا راهی برای آگاهی از جایگاه مفهوم «جنسیت» در جوامع و تأثیر متقابــل آن در شکل‌گیری ارتباط است. جنسیت، متغیری چندگانه معرفی می‌شود که در گفتمان نیز ظهور می­یابد و این ظهور به‌شدت به ایدئولوژی ذهنی افراد از جنسیت وابسته است. برقراری ارتباط فقط به‌معنای القای منظور و مقصود نیست؛ بلکه کیفیت بیان مقصود (فارغ از معنای آن) که معمولاً تحت‌تأثیر بافت فرهنگی یک جامعه است در شکل‌گرفتن مقصـود نهایی بسیار مهم است. آنچه در این پژوهش مورد‌توجه قرار گرفته است، بررسی و تحلیل انتقادی گفتمان با در‌نظر‌داشتن متغیر «جنسیت» است که با بهره‌گیری از چارچوب «تحلیل گفتمان انتقادی فمینیستی» لازار (2007) درباره متون مربوط به کشف حجاب و اشاعۀ حجاب انجام گرفت. نتایج حاکی از آن است که تفاوت زیادی در ابزارهای زبانی مورد استفاده توسط دو گروهِ کشف و اشاعه حجاب دیده نمی‌شود؛ بلکه تفاوت در چگونگی و جایگاه استفاده از این ابزارها است. هر قطب با هر ایدئولوژی، سعی در متقاعد‌کردن خواننده دارد و در این راه از زبان به نفع خود بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. پاک‌نیت، محبوبه (1385). خوانشی از زن در شاهنامه، مجله مطالعات زنان، تابستان و پاییز 1385; 4(2):111-141. •
  2. پاک‌نیت، محبوبه (1386). خسرو و شیرین از منظر زنانه نگری، مجله مطالعات زنان، تابستان 1386; 1(1):115-142.
  3. پیشگاهی فرد، زهرا؛ قدسی، امیر (1388)، نظریه‌های فرهنگی فمینیسم و دلالت‌های آن بر جامعۀ ایران، مجله زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، دوره 1، شماره 1.
  4. پاینده، حسین، (1387). نقد فرهنگی داستان «مدل» نوشته سیمین دانشور از سه منظر در مطالعات زنان. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار 1387; 4(11):1-19.
  5. جعفری، مرتضی؛ اسماعیل‌زاده، صغری؛ فرشچی، معصومه (1371)، واقعه کشف حجاب (اسناد منتشرنشده از واقعه کشف حجاب)، چاپ اول. تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
  6. خانی، فضیله، (1389). چارچوب تحلیلی در مطالعات نابرابری‌های جنسیتی در جهان، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان) پاییز 1389; 83 (پیاپی 30)):7-30.
  7. خلفی، مسلم، (1386)، «باز نگرشی درون دینی به حجاب»، مطالعات راهبردی زنان، پاییز 1386، شماره 37. 75- 132
  8. خیاطیان، قدرت‌اله، (1391)، «حجاب قرآنی و نسبت آن با حجاب عرفانی»، خردنامه صدرا، بهار 1391، شماره 67
  9. ذبیحی، معصومه، موسوی، زهره سادات، (1386)، «اشتراک حجاب در ادیان ابراهیمی»، مطالعات راهبردی زنان، تابستان 1386; 9-36 (معارف اسلامی): 138-160
  10. زیبایی‌نژاد، محمدرضا و سبحانی، محمدتقی، (1379)، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، قم: دارالثقلین.
  11. شجیعی، زهرا (1372)، نخبگان سیاسی ایران (از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی)، چاپ اول، جلد دوم، تهران: سخن.
  12. عزیزی، فاطمه، جوادی یگانه، محمدرضا، (1388)، «زمینه‌های فرهنگی و ادبی کشف حجاب در ایران؛ شعر مخالفان و موافقان»، مجله جامعه‌شناسی ایران، بهار 1388، 10(1):99-137
  13. محلاتی، محمد سروش، (1386)، «نگاهی به یک قاعده و دو استثناء در موضوع حجاب»، مجله مطالعات راهبردی زنان، پاییز 1386 - شماره 37
  14. نوری، یحیی، (1343)، حقوق زن در اسلام و جهان، تهران: موسسه مطبوعاتی فراهانی
  15. نیکنامی، کمال‌الدین؛ سعیدی هرسینی، محمدرضا؛ دژم خوی، مریم؛ (1389)، درآمدی بر تاریخچۀ مطالعات زنان در باستان‌شناسی. زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، دوره 2، شماره 3.
  16. روزنامه اطلاعات، سال‌های 1314، 1357، 1363.
  17. روزنامه خراسان، سال 1363.
  18. روزنامه کیهان، سال 1314، 1363.
  19. روزنامه جمهوری اسلامی، سال 1363.
  20. روزنامه شهامت، سال 1314.
  21. روزنامه عرفان، سال 1314.
  22. Cameron, D. (1992) Not gender difference but the difference gender makes′—explanation in research on sex and language. International Journal of the Sociology of Language.
  23. Connell, R. W. (1995) Masculinities and Globalization University of Sydney.
  24. Fairclough, Norman (1992) Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.
  25. Fairclough, Norman (1989) Discourse and text: linguistic and intertextual analysis within discourse analysis. Lancaster Univercity.
  26. Fairclough, N. and Wodak, R. (1997) `Critical discourse analysis', in T. van Dijk
  27. Foucault, M. (1997) Sex, power and the politics of identity. Ethics: Subjectivity and Truth, 167.
  28. Giddens, A. (1991) Modernity and self-identity: Self and society in the late modern age. Stanford University Press.
  29. Grant, J. (1993) Fundamental feminism: Contesting the core concepts of feminist theory.
  30. Kitzinger, C. (2000) Doing feminist conversation analysis. Feminism and Psychology, May 2000 vol. 10 no. 2 163-193
  31. Kress, G. (1999) `Critical discourse analysis', Annual Review of Applied Linguistics,
  32. New York: Routledge.
  33. Labov, William, (1972a) Sociolinguistic Patterns, University of Pennsylvania Press, Philadelphia
  34. Lakoff, Robin. (1975) Language and woman's place. New York: Harper and Row.
  35. Lazar, M. M. (2000) Gender, discourse and semiotics: The politics of parenthood representations, Discourse and Society, 11, 373–400
  36. Lazar, M. M. (2005) Feminist CDA as Political Perspective and Praxis, in M. M. Lazar (ed.), Feminist critical discourse analysis. Gender, Power and Ideology in Discourse, Basingstoke, Palgerave Macmillan, 1-28.
  37. Lazar, M.M. (2007) ‘Feminist Critical Discourse Analysis: Articulating a Feminist Discourse Praxis’, Critical Discourse Studies, 4(2).
  38. Sapir, E. (1929) 'The Status of Linguistics as a Science'. In E. Sapir (1958): Culture, Language and Personality (ed. D. G. Mandelbaum). Berkeley, CA: University of California Press.
  39. Stephen, John (2005) Analysing Text: Linguistics and Stylistics, in P. Hunt (ed) Understanding Children’s Literature, second revised edition, London: Routledge, 73-85.
  40. Sunderland, Jane and Lia Litosseliti (2002) Gender Identity and Discourse Analysis. Theoretical and Impirical Considerations, in L. Litosseliti (ed.), Gender Identity and Discourse Analysis. Philadelphia: John Benjamins, 1-39.
  41. Talbot, Mary (1995) Fictions at work. London and New York: Longman.
  42. Tannen, D. (1994) Gender and discourse. New York Oxford: Oxford University Press.
  43. Teun van Dijk (1993) Denying racism: Elite discourse and racism. In: J. Solomos & J. Wrench (Eds.). Racism and Migration in Western Europe. (pp. 179-193). Oxford: Berg, 1993.
  44. Trudgill, Peter (1998) "Sex and Covert Prestige". In: Coates, Jennifer (ed), Language and Gender: A Reader. Oxford: 21-28.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار