معضل پیش‌بینی انقلاب‌ها و نظریة آشوب
نوع مقاله : علمی -پژوهشی
نویسنده
پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی
چکیده
انقلاب‌ها همواره پس از وقوع و رخدادشان برای اندیشمندان و تئوری‌پردازان علوم اجتماعی و سیاسی، «مسئله» و «حیرت» آفریدند و «تاریخ» گواهی می‌دهد که هیچ انقلاب بزرگی به طور دقیق توسط دانشمندان علوم اجتماعی و سیاسی پیش‌بینی نشده است. ولی، واقعاً چرا انقلاب‌ها همواره موجب تحیّر و شگفت‌زدگی همة افراد- اعم از بازیگران کلیدی، ناظران خبره و مطلع منطقه‌ای و متخصصان انقلاب در علوم اجتماعی و سیاسی- شده‌اند؟ در مقالة حاضر ابتدا در مقام توصیف، تلاش شده است با ارائة شواهد تاریخی مدعای پیش‌بینی‌ناپذیری انقلاب‌ها به طور مستند نشان داده شود و سپس در مقام تبیین با استعانت از تئوری آشوب، توضیح داده شود که چرا انقلاب‌ها، تاکنون پیش‌بینی نشده‌اند و کلاً پیش‌بینی‌ناپذیر به نظر می‌رسند. در همین راستا، مدل‌های تبیینی دو تن از انقلاب‌پژوهان (کدی و کوران) در خصوص پیش‌بینی‌ناپذیری انقلاب‌ها تشریح می‌شود که توانسته‌اند مکانیسم‌های تئوری آشوب را برای توضیح این شگفت‌زدگی بکار گیرند. abstractThe Problem of Predicting Revolutions and Chaos TheoryMohammad Reza Taleban AbstractRevolutions have always been a source of confusion and astonishment for social and political scientists. History bears testimony that no great revolution has been precisely predicted by social and political scientists. But why have revolutions always astonished and surprised all, either the key actors, observers, regional informed people, and social and political scientists with their claims of expertise in revolution studies?The present paper offers a description of the unpredictability of revolutions by relying on historical evidence. Attempt has also been made to explain – within the framework of chaos theory – why revolutions have not been yet predicted and seem to be totally unpredictable. To this end, the explanatory models provided by two researchers of revolution (Keddie and Kuran) regarding the unpredictability of revolutions are elaborated, as they have been able to apply the mechanisms of chaos theory to the explanation of this phenomenon. Keywords: Prediction of Revolutions, Unpredictability, Chaos Theory, Nikki Keddie, Timur Kuran, Preference Falsification
کلیدواژه‌ها
اتزیونی- هالوی، ایوا (1378) روشنفکران و شکست در پیامبری، حسین کچوئیان، انتشارات تبیان
اّکاشا، سمیر (1387) فلسفة علم ، هومن پناهنده، فرهنگ معاصر
بودون، ریمون و فرانسوا بوریکو(1385) فرهنگ انتقادی جامعه‌شناسی، عبدالحسین نیک‌گهر، فرهنگ معاصر
بیل، جیمز(1371) عقاب و شیر: تراژدی روابط ایران و آمریکا، مهوش غلامی، نشر کوبه
پناهی، محمد حسین(1387) «انقلاب اسلامی و انقلاب در نظریه‌ها»، فصلنامة علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شمارة 43-42 ، صص325-263
ترنر، جاناتان (1373) ساخت نظریة جامعه‌شناختی، عبدالعلی لهسایی‌زاده، دانشگاه شیراز
خرمشاد، محمدباقر و همکاران (1390) بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، انتشارات سمت
راین، آلن(1367) فلسفة علوم اجتماعی، عبدالکریم سروش، انتشارات علمی و فرهنگی
رفیع‌پور، فرامرز(1367) کندوکاوها و پنداشته‌ها، شرکت سهامی انتشار
روشه، گی(1366) تغییرات اجتماعی، منصور وثوقی، نشر نی
سردار، ضیاءالدین و ایونا آبرامس (1379) آشوب، آرام قریب، نشر شیرازه
سروش، عبدالکریم(1374) درس‌هایی در فلسفة علم‌الاجتماع، نشر نی
سیدنتاپ، لری(1374) توکویل، حسن کامشاد، طرح نو
شومیکر، پاملا ؛ جیمز ویلیام تانکارد؛ و دومینیک لاسورسا(1387) نظریه‌سازی در علوم اجتماعی، انتشارات جامعه‌شناسان
طالبان، محمّدرضا(1393) معمای پیش‌بینی انقلاب‌ها، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
فوران، جان (1375)« انقلاب ایران، چالشی بر تئوری اجتماعی»، فصلنامة حضور، شمارة 18، زمستان 1375، صص: 207- 184
لنسکی، گرهارد؛ و جین لنسکی(1369) سیر جوامع بشری، ناصر موفقیان، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
لیتل، دانیل(1373) تبیین در علوم اجتماعی، عبدالکریم سروش، صراط
مندراس، هنری(1369) مبانی جامعه‌شناسی، باقر پرهام، چاپ پنجم، انتشارات امیرکبیر
هومن، حیدرعلی(1373) شناخت روش علمی، نشر پارسا
هویدا، فریدون(1374) سقوط شاه، ح. ا. مهران، انتشارات اطلاعات
Aldridge, Alan (2004) "Prediction", in: Michael Lewisbeck ; Alan Bryman & Tim Futing Liao, The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods ,Volume 2, pp: 850, SAGE Publications Ltd.
Brown, Courtney (2004) "Chaos Theory", in: Michael Lewisbeck ; Alan Bryman & Tim Futing Liao, The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods ,Volume 1, pp: 120-1, SAGE Publications Ltd.
Chamberlin, William Henry(1935) The Russian Revolution: 1917-1921, vol. 1, New York: Macmillan.
Collins, Randall (1995) "Prediction in Macrosociology: The Case of the Soviet Collapse", American Journal of Sociology, 100 (6) 1552-1593.
Elster, Jon (1989) Nuts and Bolts for the Social Sciences. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Elster, Jon (2007) Explaining Social Behavior, Cambridge University Press.
Fischhoff, Baruch and Ruth Beyth(1975) "I Knew it Would Happen", Organizational Behavior and Human Performance, 13 : 1-16.
Foran, John (1993) "Theories of Revolution Revisited: Toward a Fourth Generation?", Sociological Theory, 11 (1) 1-20.
Gleick, James (1987) Chaos: Making a New Science, New York: Penguin Books.
Goldstone, Jack (1995) "Predicting Revolutions: Why We Could (and Should) Have Foreseen the Revolutions of 1989-1991 in the U.S.S.R and Eastern Europe?", in: Debating Revolutions, edited by Nikki R. Keddie, New York University Press, PP: 39-64.
Goldstone, Jack (2001) "Toward A Fourth Generation of Revolutionary Theory", Annual Review of Political Science, 4:139–87.
Goldstone, Jack (2008) "Bully for Prediction", Sociological Methodology, 38 (1) 59-65.
Goldstone, Jack; Ted Robert Gurr, and others (2000) State Failure Task Force Report: Phase Three Finding.
Goodwin, Jeff (2011) "Why We Were Surprised (Again) by the Arab Spring", Swiss Political Science Review, 17 (4) 452–456.
Hechter, Michael (1995) "Reflections on Historical Prophecy in the Social Sciences", American Journal of Sociology, 100 (6) 1520-1527.
Keddie, Nikki (1995) "Can Revolutions be Predicted; Can their Causes be Understood?", in: Debating Revolutions, edited by Nikki Keddie, New York University Press, PP: 3-26.
Kiel, Douglas and Euel Elliott (1997) Chaos Theory in the Social Sciences, The University of Michigan Press.
Kuran, Timur (1995) "The Inevitability of Future Revolutionary Surprises", American Journal of Sociology, 100 (6) 1528–51.
Kuran, Timur (1997) Private truths, public lies: The social consequences of preference falsification. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Kuran, Timur (2000) "Now Out of Never: The Element of Surprise in the East European Revolution of 1989", in: Rosemery H. T. O'kane (edt.) Revolution: Critical Concepts in Political Science, vol. 4, Routledge, PP: 311-48
Kurzman, Charles (2004) The Unthinkable Revolution in Iran. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Lipset, Seymour & Gyorgyi Bence (1994) "Anticipations of the Failure of Communism", Theory and Society, 23 (2) 169-210.
Neuman, William Lawrence (2000) Social Research Methods, Allyn and Bacon Press,4 ed.
Sayer, Andrew (1992) Method in Social Science: A Realist Approach, London: Routledge, 2nd Edn.
Shapiro, Leonard (1984) The Russian Revolutions of 1917: The Origins of Modern Communism, New York: Basic Books.
Skocpol,Theda (1986)"Analyzing Causal Configurations in History: A Rejoinder to Nicols", Comparative Social Research , 9 : 187-194.
Sulek, Antoni (2009) "On the Unpredictability of Revolutions", Polish Sociological Review, 168 : 523-537.
Tarrow, Sidney (1991) "Aiming at a Moving Target: Social Science and the Recent Rebellions in Eastern Europe", Political Science and Politics, 24 (1) 12-20.
Zonis, Marvin (1983) "Iran: A Theory of Revolution from Accounts of the Revolution", World Politics, 35, 602.
)